Мектепте телефон ?стау?а болмайды

Білім және ғылым министрі Асхат Аймағамбетов өзінің жаңа бұйрығының жобасын қоғамдық талқылауға шығарды. Құжат «Білім беру ұйымдарына және олардың аумақтарына әкелуге тыйым салынған, оларда пайдаланылуы шектелген нәрселер мен заттардың тізбесін» бекітеді.

Мектепке арақ әкелме

Тізбенің бірінші бөлігіне ешкім қарсы шығып отырған жоқ. Өйткені ол оқушылардың қауіпсіздігімен тікелей байланысты.

Оған сәйкес, мектептерге және олардың аумақтарында әкелуге тыйым салынған нәрселер мен заттарға мыналар жатады: біріншіден, қарулар, қаруға сыртқы ұқсастығы бар заттар, электрошок құрылғылары, радиоактивті заттар, жебелер және басқалар.

Екіншіден, шанышқылы, кескіш, шапқыш қару және өткір заттар, өнеркәсіптік құрал-саймандар, пышақ түрлері, ашық ұстаралар, балға-балталар, инелер. Үшіншіден, оқ-дәрілер, снарядтар, жарылғыш және тез тұтанатын заттар, химиялық және улы заттар, аэрозольды бояулар, скипидар және жұқа бояулар, фейерверктер, жарық беретін зымырандар және басқа да пиротехникалық құралдар, өздігінен тұтанатын сіріңкелер, құрамында улы және мия тамыры бар көзден жас ағызатын, бұрыш, газ баллондары, алкоголь, есірткі, психотроптық заттар, темекі, темекі қоспалар және басқа да қауіпті заттар.

Шағын бұйрықтың екінші бөлігіне біраз ата-ана наразылық танытуда. Ол бойынша мектеп қамқоршылық және педагогикалық кеңестің келісімімен біршама затты әкелуді және пайдалануды шектемек.

Біріншіден, педагогтің рұқсатымен оқу-тәрбие процесінде пайдалану жағдайларын қоспағанда, ақпаратты тасымалдау функциялары бар кез келген ұялы байланыс құралдары, соның ішінде пейджер, планшеттер, смартфондар, iPad, iPod, плейерлер, модемдер-мобильді роутерлер, екіншіден, радио-электрондық байланыстың кез келген түрі – Wi-Fi, Bluetooth, Dect, 3G, 4G, 5G құрылғылары шектеуге ілікті.

Күзетші қыздарды тінте ме?

Арызданушылар мұның адам құқығын шектеу екеніне назар аудартады.

«Мен жаңа талаптарға қарсымын. Смартфондар, плейерлер және басқасы суық қаруға жатпайды. Оның бәрі баланың жеке меншігі. Ал жеке меншіктен уақытша болса да тек сот қана айыра алады. Ата заң және Азаматтық кодекстің 188-бабы жеке меншікті иесі қалай қолданамын десе де соған рұқсат етеді. Оның үстіне ұялы телефондар мен смарт-сағаттар баламен байланыс ұстауға, оның қай жерде жүргенін қадағалап отыруға мүмкіндік береді. Одан айырса, мектеп керісінше, баланың қауіпсіздігіне нұқсан келтіреді. Неге мұны педагогтер кеңесі шешуге тиіс? Ата-аналар арасында сауалнама жүргізсін, дауыс беру арқылы шешсін», – дейді ана, қоғам белсендісі Полина Фомина.

Оның байламынша, педагогтер балаға қатысты зорлық-зомбылығын жасыру үшін осыған барғалы отыр. Әйтпесе, кейде білім ордасы жанынан өтіп бара жатқанда, мұғалімнің айғайлаған, ақырған дауысы жабық терезеден көшеге естіліп жатады.

«Менің балам мектепте немесе оның аумағында өз қауіпсіздігіне қауіп төнгенін, не әлдебір қысым жасалып жатқанын кез келген уақытта маған хабарлай алуы қажет. Ұстаздар балалардың әрбір басқан қадамын бақылай алмайды. Ұлдар мен қыздар үзілісте үнемі төбелесіп жатады. Неге біреудің баласының өмірі мен денсаулығына қатысты мәселені бөгде біреулер, әлдебір кеңестер шешуі керек. Бұған жол беруге болмайды», – дейді ол.

Оқушының анасы Диана Рогозина да қоғамдық талқылауға белсене қатысып, оның мына күйде қабылданбауына ықпал етуге тырысуда.

«Әрине, мұғалімді тыңдамай, сабақ үстінде ұялы телефонымен ойын ойнап, не әлеуметтік желіде отыратын оқушылар көп. Оған тыйым салу үшін «сабақ кезінде ойын-сауық мақсатында девайстар мен гаджеттерді пайдалануға шектеу қойылады» деп нақтылау керек. Әйтпесе, әртүрлі форс-мажорлық оқиғалар, төтенше жағдайлар болуы мүмкін. Мысалы, АҚШ-та мектепке қарулы жендет басып кіріп, кездескендерді қырып жатқанын полицияға балалар хабарлаған. Ал оқушы атаулының бәрі байланыс құралынсыз қалса, қалай құлағдар етеді?» – деді ол.

Д.Рогозина тағы бір мәселеге назар аудартады. Құжатта мектеп және оның аумағына «шегелерді соғуға және болттарды бекітуге арналған өнеркәсіптік құрылғыларды, тесетін немесе кесетін қару ретінде қолдануға болатын өнеркәсіптік құралдарды» енгізуге тыйым салынған.

«Мұнда оны кімдерге әкелуге рұқсат етілмейтіні нақтыланбаған. Оқушыларға балта, балға, дрель және басқасын алып жүруге тыйым салу қажет. Бірақ білім ордасын жөндеуге шақырылған жұмысшылар не істейді? Бұйрық жобасы шикі», – дейді ол.

Оқушының әкесі Әсет Сыздықбаев та құжатқа келіспейді.

«Тәжірибе көрсеткендей, педагогтер кейде оқушыға доқ көрсетеді, қорқытады, ұрып-соғады. Видеоға түсірмесе, ата-аналар мұны дәлелдей алмайды. Оларды қорғайтын «Педагог туралы» заңы бар. Наразылық білдірген ата-ананың өзін жазалап, айыппұл салуы мүмкін. Бұл құжат ата-аналарды осал ете түспек. Кейде бала ауырып, жүрегі айнып, құсып жатса да мұғалімі босатпауы мүмкін. Ондайда баланың ата-анасына хабарласып, шақыртуға мүмкіндігі болуға тиіс. Балаларды жарты күннен көпке байланыс құралынсыз қалдыруға келісе алмаймын», – дейді ол.

Мұғалімдер смартфондарды жинап алуда

Бұл тұйықтан шығу үшін барлық, соның ішінде ауылдардағы мектептерді де бейнебақылаумен жаппай жабдықтап шығу және ұдайы бақылау жүргізетін мамандармен қамту қажет болар еді. Бұған мемлекеттің бюджеті де, кадрлары да жетпейді.

Халида Витязева тұтынушылар құқығы да аяққа басылатынын ескертті.

«Білім беру – қызмет көрсету болып табылады. Тиісінше, тұтынушылар құқығын қорғау заңымен де реттеледі. Ал ол заңда тұтынушылардың видео және фототүсірілімге құқығы бары айтылады. Оның үстіне кіреберісте балаларды тыйым салынған заттарға қалай тексереді? Телефонды қыз бала ішкі қалтасына салса, күзетші бойжеткеннің өне-бойын күн сайын тінте ме? Бұл жерде тыйым салу керек емес, керісінше, оқушыларды мектептегі ережелерді мүлтіксіз сақтауға, оқу процесіне кедергі келтірмеу үшін сабақ үстінде гаджеттерді рұқсатсыз пайдаланбауға үйрету қажет. Ол қолынан келмегесін, тыйым салуға көшеді», – дейді ана.

Нұрсұлтандық мұғалім Сәбира Маралбай бірқатар мектептерде балалардан смартфондар онсыз да алып қойылатынын, жаңа бұйрық осы ережені тек заңдастыратынын жеткізді.

«Қазір кезекші сыныптар ғой. Сыныбыма 7 бала келіп жүр. Ереже бойынша таңертең өзім жетекшілік ететін сыныптағы балалардан барлық ұялы телефонын жинап аламын. Үйлеріне кетер кезде қайтарып беремін. Бастапқыда балалар шкафтарында қалдырсын деген ұсыныс болған, алайда ол жерден ұрлап кетуі мүмкін. Сондықтан класс жетекшілерін міндеттеп қойды», – деді ұстаз.

Білім және ғылым министрлігі ата-аналарды сабырға шақыруда.

«Бұйрық жобасы халықпен бірге пысықтау, нақтылау үшін әдейі қоғамдық талқылауға шығарылды. Бұл жерде «тыйым салынған» және «шектелген» деген терминдерге назар аударуды өтінеміз, бұлар әртүрлі ұғымдар! Министрлік балалардың смартфондарды пайдалануына мүлдем тыйым салуды қарастырып жатқан жоқ. Тыйым салмаймыз. Ал оны пайдалану уақытын шектеуге қатысты әр мектеп өз бетінше шешім қабылдайды. Бұл ретте қамқоршылармен, педагог кеңестерімен, ата-аналар комитетімен келісуі керек», – деді құжатты әзірлеушілер.

Жанат Ардақ

ПОДПИСЫВАЙТЕСЬ НА НАС В TELEGRAM
Узнавайте о новостях первыми

Подписаться

Монғолия оқушыларының сматфон ұстауына түбегейлі тыйым салынбақ. Үш жыл талқыланған бұл ереже екі аптадан соң күшіне енеді. Мұндай қатаң талапқа жуырда Франция мектептері де көшті. Осылайша, “электронды құлдықтан” құтылудың жолын бірқатар ел бастап кеткен.

Бұл туралы Еуразия бірінші арнасы хабарлайды.

«Телефон ұстамауға келісем, біріншіден, балалар осы смартфон деп көңіл-күйлері соған қарап ауып кетеді сабаққа емес.  Екіншіден, көп уақыттарын ойынмен, өздеріне қажетті емес нәрселермен айналысып өткізеді».

«Қолдарында жай телефон болса, ұстауға болатын еді, ал смартфон, қымбат телефондар қазір көп қой ұрылар деген, солар аңдитын болады».

«Мектепте ол болу керек. Бірдеңе болса, денсаулығы немесе сыныппен басқа кабинетке көшіп кетсе, бала таба алмаса, бірден жазып, таба алады. Ол әрине керек».

Смартфон төңірегіндегі түрлі сауалдарға қатысты ата-аналар сан түрлі пікір айтады. Сауалнама нәтижесі көрсеткендей, қоғам нақты шешім қабылдауға әлі дайын емес. Тіпті, Білім министрлігі де… Өйткені, ведомство ұсынған барлық бастамалар өзі оқушыларды тікелей гаджеттерге тәуелді етіп тұр. Мәселен, «Цифрлы Қазақстан» бағдарламасы.

«Сол жобалардың нәтижесінде егер біз смартфон қолдану мен қолданбаумен салыстыратын болсақ, білім деңгейі көтерілді ме, көтерілген жоқ па, соны талдап өткіземіз өзіміз басқарма болып. Егер әрине ешқандай айырмашылық жоқ болса, онда тағы да қарастырамыз смартфон қажет пе балаларға, қажет емес пе? Қазір жобалар жүргізіліп жатыр, сол жобалардың нәтижесімен біз кейін талдау жасаймыз», – дейді қалалық білім басқармасының стратегия, талдау және цифрлық технологиялар бөлімінің басшысы Жазира Асанова.

Смартфоннан бас тартуды әзірге әр мектеп өз беттерінше шешеді. Оны тәжірибе жүзінде жүзеге асырғандар да бар. Бірақ, нәтижесі болмапты. Себебі, білім сапасында ешбір алға басу байқалмаған. Содан болар, заң шығарушы органдар да бұл мәселеге келгенде белсенділік танытпай отыр.

«Ол дұрыс емес, себебі егер балалардан телефондарды алып тастаса, олар ата-аналармен қалай хабарласады? Бірақ, интернеттегі кейбір сайттарға шектеуді қою керек», – дейді ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты Бақтияр Мәкен.

Статистикаға үңілсек, смартфоннан бас тартушылар қатары артқан. Гаджеттердің сатылымы екі пайызға төмендеп, керісінше қарапайым ұялы телефондардың саудасы әлем бойынша бес пайызға көбейген. Өйткені, ересек түгілі, оған үйір баланың табиғи қарым-қатынасы шектеліп, ойлау қабілеті тежелетіндігін ғалымдар дәлелдеп отыр. Бұл аздай, көру қабілеті нашарлап, депрессияға түсуге бейім келеді. Ал сабақ барысында келтіретін зияны айтпаса да түсінікті.

«Ал енді осы смартфонмен, балабақшада смартфон арқалап ойнап өскен, жүгіріп, секіріп өспеген бала, сабақта отырып смартфон ойнап, айналасындағы балалармен қарым-қатынас жасамаған бала есейген кезде не істейді? Есейген кезде өзіне дұрыс жар да таба алмайды. Өйткені, тілдің бәрін не шектеп тастаған, смартфон шектеп тастаған. Ол тек үндемей отырып, ол тек қана түймелерді басу арқылы әрекет жасайды. Бар әрекет сонда», – дейді психолог Ғалияш Махашева.

Яғни, смартфонға үзілісте 10 минут үңілген баланың сабаққа құлшынысы болмайды. Өйткені, бір деңгейден екінші деңгейге өту  қиынға соғады. Бұл тәжірибеге бірқатар ел көз жеткізіп отыр. Алайда, АҚШ, Франция, Әзербайжан, Тәжікстан және Грекия еліндегі мұндай тыйымға көшу  біздің ел үшін әлі тым ерте көрінеді.

Ұялы телефон туралы мәселе, тек оқушылардың ата-анасы, мұғалімдер мен оқушылардың ғана емес, сондай-ақ қалалықтардың көпшілігінің көкейінде көптен жүр. Өйткені әрбір отбасында оқушы бала бар. Кездесу «Ақжайық адалдық Аланы» жобалық кеңсесінде өтті.

Кездесуге қоғамдық қорлар, қамқоршылық кеңестер, білім беру бөлімінің өкілдері, мектеп меңгерушілері мен педагогтары қатысты. Барлық қатысушылар мектеп телефондарын ұстау керек деп санайды, бірақ сабақ кезінде қолданудың қажеті жоқ. Немесе осы мәселені мектеп ішінде әкімшілікпен және оқушылардың ата-аналарымен бірлесіп айту керек.

Қамқоршылық кеңесінің төрағасы Борис Лаврентьев әрбір мектептің ішкі тәртібіне ұялы телефонды қалай және қашан пайдалану керектігін көрсететін пункт енгізуге болады деп есептейді.

– Мектептерде телефондарды пайдалануға тыйым салу үшін бұйрық немесе нормативтік құжат жоқ. Бірақ мектептерде қамқоршылық кеңестердің өкілеттігі бар, олар ішкі тәртіп ережелеріне телефондарды қолдануға тыйым салу немесе қандай да бір шектеулер туралы пункттер енгізе алады, –деп Борис Лаврентьев өз пікірімен бөлісті.

Бизнесмен Макуст Мерғалиев, оның немерелері Англия лицейінде оқитынын және онда ұялы телефондарға тыйым салынғанын айтты.

— Онда өзінің интернет ресурстары жеткілікті және оқытуды мектеп сайты арқылы ата-аналар мен мұғалімдер бақылайды. Бізде ұялы телефондар үшін әрбір сыныпта арнайы орнатылған шкафтар немесе ұяшықтарды пайдалануға болады. Бұл өте ыңғайлы болады, ол кезде оқушы сабақ басталғанда телефонды шкафқа тапсырады. Содан кейін, сабақтан кейін оны алады. Менің ойымша, оқушылар оған жақсы қарайды. Телефондарға жазып, алаңдап отырмайды, ал сабақтан кейін ата — аналарына қоңырау шалады, өз кезегінде олар да тыныш болады, – деді Мақсұт Мерғалиев.

Мақсұт Мерғалиевтің айтуынша, жасөспірімдерде тұрақты психика жоқ.

— Бір оқушы қымбат телефонмен келді, ал екіншісінде ата-аналардың мұндай мүмкіндігі жоқ. Баланың жағдайы қандай? Әрине, ол психологиялық жарақат алады, – деді Мақсұт Мерғалиев.

Педагогика ардагері Асқар Әкішев сабақ кезінде телефондарға тыйым салу немесе шектеу туралы шешім шығару керек деп есептейді.

– Әрине, телефондар әкелу керек және олар болсын, бірақ сабақта қолдануға болмайды. Өйткені, сабақта балалар мұғалімді тыңдау керек. Бұл тек пайда әкеледі деп ойлаймын, – деді Асқар Ақышев.

Асқар Әкішевтің айтуынша, оқушылар мектепте оқығанша балалардың телефон модельдері жеңіл әрі арзан болуы керек.

Нәтижесінде талқылаудан кейін әр мектептің қамқоршылық кеңесінің өкілдерімен және директорлармен кездесу туралы шешім қабылданды. Мектептегі ішкі тәртіптерді толықтыру туралы шешімге келу үшін.

– Кездесу жемқорлыққа қарсы орталықтың үлкен залында өтеді. Күні мен уақытын мессенджерлер арқылы кейінірек жариялаймын, – деді жобалық кеңсенің төрағасы Әлия Сәлімова.

Сондай-ақ оқыңыз:

Мария Драчева

Бейне: Нұрлыбек Емранов

Электронды үкімет сайтында мектеп оқушыларының бірінің әкесі мектеп басшылығы оқушыларды тінту кезінде неліктен олардың смартфоны мен телефонын тартып алатынын сұрады.

Бұған Білім және ғылым министрлігі ведомствоның оқушылар мектепте жүргенде смартфондарды тартып алу саясатын жүргізбейтінін айтып, жауап берді.

Бұл ретте министрлік білім беру ұйымдары мен олардың аумақтарына әкелуге тыйым салынған, пайдалануы шектелген заттар мен бұйымдардың тізбесін бекітті.

Көрсетілген тізім ақпаратты беру функциялары бар мобильді байланыс құрылғыларын (пейджер, планшеттер, смартфондар (арнайы білім беруді қажет ететін тұлғалардан (балалардан)), iPad (iPad), iPod (iPod), ойнатқыштар, модемдер (мобильді маршрутизаторлар) пайдалануды шектейді (әскери, арнаулы оқу орындарын және ҚР Жоғарғы Сотының жанындағы Сот төрелігі академиясын қоспағанда).ҚР БҒМ

Бұл ретте министрлік бұйрықта сабақ кезінде ұялы телефонды пайдалануды шектеу қарастырылғанын айтты. 

Бұл оқушылар арасында ақпарат алмасуды болдырмауға, яғни академиялық адалдықты дамытуға, сонымен қатар сабақ барысында мобильді құрылғыдан алаңдататын әсерді болдырмауға бағытталған, — деп түсіндірді БҒМ.

Бұл ретте білім беру ұйымындағы сабақтарда оқушылардың ұялы телефонды пайдалануы шектелетіні, ал қалған уақытта ұялы телефонды пайдалануға құқығы бар екені көрсетілген.

Сонымен бірге Білім және ғылым министрлігі оқушылардың құқығы бұзылуы, оның ішінде мобильді құрылғыны тартып алу немесе жеке заттарын тінту фактілері бойынша ҚР азаматтарын қорғау комитетінің сенім телефоны арқылы шағымдануға болатынын хабарлады. Балалар құқығын қорғау комитетінің байланыс нөмірі: +7 7172 74 25 28. Сонымен бірге Bala Qorgau Telegram чатына жүгінуге болады.