Безнен гэжит сонгы номер укырга

Газеталарыбызга бернинди дә карантин янамый! Таш яуса да, почта эшләячәк дип ышандырдылар безне. Киләсе яртыеллыкка язылу гөрли!Почтальоннар аша яисә почта бүлекчәсендә язылырга була.
Декада көннәрендә 10 процентка очсызрак бәядән дә язылып булачак. Декаданың беренчесе 20–30 апрель көннәрендә уздырыла, икенчесе 1–10 июньдә. Язылыгыз!

Яңа газета чыгара башларга җыенабыз. Газетаның исеме – “Ясминә”. Язылу индексы П2250. Ярты елга язылу бәясе 282 сум 12 тиен. Айга ике тапкыр чыга.

“Язмыш кочагы”. Язылу индексы П2245. Ярты елга язылу бәясе 290 сум 46 тиен. Айга ике тапкыр чыга.

“Гыйбрәтханә”. Язылу индексы П2252. Ярты елга язылу бәясе 167 сум 70 тиен. Айга бер тапкыр чыга.

“Безнең авыл гыйбрәте”. Язылу индексы П2248. Ярты елга язылу бәясе 169 сум 62 тиен. Айга бер тапкыр.
“Язмыш кочагы” “Безнең авыл гыйбрәте” “Адашкан мәхәббәтем” “Гыйбрәтханә” Россиянең 15 төбәгендә яздырып укыйлар! Барыбыз да беләбез – илебез бик зур, тиз генә колачлап алырмын димә. Газета Казаннан мең ярым чакрым ераклыкка да барып җитәргә тиеш! Ләкин без почта хезмәткәрләренә ышанабыз, юлларының уң булуын телибез. Бигрәк тә хәзер – дөньяда коронавирус дигән афәт йөргәндә, почта хезмәткәрләренә дә, укучыларыбызга да, барыбызга да аеруча авыр. Шуңа күрә барыбыз да исән-сау булыйк, бер-беребезне саклыйк! “Россия Почтасы” гадәти режимда эшли, газеталарны тарата. Газетабыз килеп җиткән икән – димәк барысы да тәртип. Килеп җитмәсә, һафага бирелмәгез, читенсенмичә үзебезгә шалтыратыгыз! Конвертка салып җибәрербез, чөнки запас калдырабыз.

Язылган кеше газетасыз калырга тиеш түгел!
т. 8-9178557152, 8-9377717608 Редакциядән: Татарстаннан тыш бик күп якларда яздырып була: Башкортостан, Мари-Эл, Мордовия, Самара, Саратов, Свердловск, Киров, Түбән Новгород, Удмуртия, Ульяновск, Оренбург, Пенза, Пермь, Чувашия, Челябинск. Шушы яклардагы теләсә кайсы почта бүлекчәсендә язылырга була. Язылу индекслары:
П2245 “Язмыш кочагы”
П2248 “Безнең авыл гыйбрәте”
П2250 “Адашкан мәхәббәтем”
П2252 “Гыйбрәтханә”

Интернет аша да теләсә кайда язылырга һәм яздырырга була. Менә интернеттагы язылу битләренә сылтамалар:
podpiska.pochta.ru/press/П2245 “Язмыш кочагы”
podpiska.pochta.ru/press/П2248 “Безнең авыл гыйбрәте”
podpiska.pochta.ru/press/П2250 “Адашкан мәхәббәтем”
podpiska.pochta.ru/press/П2252 “Гыйбрәтханә”

Айдар Мирсаитов

Айдар Мирсаитов

Рамис Латыпов

Татар үзәктәге тагын бер урынын югалту алдында дип уйлыйм мин үзем. «Яхшырак булачак, зуррак булачак, тамашачыга уңай булачак. һ.б. матур сүзләр белән татарны үзәктән төртеп чыгаралар. Матуррак булсын, зуррак булсын, тамашачыга уңай булсын, ә нигә татарның символик җыела торган урынын тартып алырга?
Показать полностью. «Яңа урынына барып җитүе бер дә кыен түгел, ике адым юл» икән, шунда булсын упшынственное пространство урыны. Ә татарны куып чыгармасыннар үзәктән. Бер дә ЗАГС бинасы кебек урынны татарга бирмәделәр, Кабан артына куалар. Әйтмәгән саен

Рузилә Мөхәммәтова Камал театрының киләчәге нинди булачагын ачыклады.

«Театр җитәкчелеге әйткән сүзләр: «Бүгенге театр таләпләренә туры килгән яңа бина төзелә икән, без Татарстан урамындагы бинабызны яңа бинага алыштыра алабыз».

Айдар Мирсаитов

Айдар Мирсаитов

Бозылган вәгъдә

Узган ел бигрәк тә авыр ел булып истә калыр. Инде быелгы Үгез елы барыбызга да тынычлык алып килсен дә, һәммәбезнең күңеле якты хисләрдән генә торсын иде. Парлыларга тигез озын гомер, ялгызларга үз парларын табып бәхетле гомер итәргә насыйп булсын!
Показать полностью.

Беркөнне телевизордан Филүс Каһировның “Җиз кыңгырау моңнары” дигән җырын тыңладым да, ул мине кинәт кенә үткәннәргә, еракта калган яшьлек елларына алып кайтты. Йөрәк түрендә генә йөргән, онытыла башлаган иң бәхетле, иң татлы мизгелләрне яңадан бер кат кичереп ләззәтләнергә, сагыш дәрьясында йөзәргә мәҗбүр итте.

Яшь чакта Марат исемле авылдаш егет белән йөрдем мин. Башта, мәктәптә укыганда, дуслар гына идек. Ул чакта чын мәхәббәтнең нәрсә икәнен дә аңламаганмын. Мәктәпне бетергәч, Маратны армиягә алдылар. Армиядән “яратам” дигән хатлары килеп кенә торды. Вәгьдә биреп озатып калсам да, никтер аның бу сүзләренә артык игьтибар бирмәгәмен, белмим, бәлки үлеп яратырга да өлгермәгән булганмындыр.
Уйламаганда, юлымда икенче берәүне очраттым да, Маратның кайтырына өч ай калды дигәндә, тоттым да шул егеткә кияүгә чыктым. Җүләр! Һәм бу турыда Маратка әйтеп, хат та язып салдым. Тагын бер кат җүләр! Күп тә үтмәде, аннан: “Сөеклем, җаным! Нишләдең? Син мине үтерәсең, бу ялгышлыгың белән үзең дә бәхетле булмассың. Кияүгә чыксаң да, мине ташласаң да, мин сине барыбер ташламыйм, син кая – мин шунда булачакмын. Миннән котыла алмассың. Бозылган вәгьдәң исеңә төшеп, үзәгеңне өзәр әле!” – дигән җавап хаты алдым.

Марат кайтты. Кайтты да, хатында язылганча, без яши торган шәһәргә килеп урнашты. Урнашты гына түгел, без эшли торган җиргә эшкә дә урнашты. Шулай өчебез дә бер урында эшлибез. Ул һаман күз алдында йөри, ә үзе минем яннан үткәндә һаман бер сүзне көйли: мин сине яратам, яратам, яратам…

Аны көн саен күреп тору, аның миңа карата кайнар хисләре тора-бара һушымны җуйдырды: ансыз яши алмый башладым, таң атса тизрәк эшкә – аның янына дип ашыктым. Гел аны күрәсе генә килеп торды. Ял көннәре җитсә, ямансулап, моңаеп кала идем. Янымдагы иремне дә күрәсе килми, аннан суына башлавымны сизеп, иремә: “Әйдә, башка шәһәргә китеп урнашыйк, минем монда эшлисем килми”, – дип әйттем. Минем бу сүзләремнән ул, әлбәттә, аптырашта калды. Башкача булмый дип, эшкә баргач, эштән китәргә дип гариза яздым. Ә кич белән ирем мине үзенең каршына утыртты да: “Галия! Мин сиңа өйләнеп ялгышканмын, армиядә егетең барлыгын белмәдем, үзең дә яшергәнсең. Мин ике яшь йөрәк арасына кергәнмен икән, оныт мине, мин сиңа үпкәләмим. Ике арада җылылык юк икән – ул инде тормыш түгел. Мин сине шул егеткә – мәхәббәтеңә тапшырам. Ул да сине ярата. Мин барысын да беләм, бәхетле булыгыз. Болай, өчпочмаклы тормышта барыбер тынычлап, бәхетле булып яши алмаячакбыз. Тагын бер кат бәхет телим!” – диде. Ә мин акланырга тырышып карадым, ул мине ишетергә дә теләмәде.

Шулай итеп, ирем белән аерылыштык та. Минем белән аерылышкач, ирем тиз генә башкага өйләнде. Алар бәхетле яшиләрдер дип уйлыйм. Яратып, яратылып яшәүдән дә олырак бәхет бар микән дөньяда? Ә Марат, безнең аерылышканны белгәннән соң, миңа бүтән борылып та карамады. Берничә ай гына эшләде дә, каядыр күченеп китте. Шулай буласын мин күңелемнең бер чите белән сизенгән идем инде. Шуннан соң мин дә ул оешмада озак тормадым, бүтән эшкә күчтем. Үз гомеремдә тагын ике тапкыр кияүгә дә чыгып карадым, ләкин бәхетемне таптым дип әйтә алмыйм.

Инде гомер көзенә керсәм дә, бу хәлләр, кичерешләр минем күңелемдә кичә булгандай. Хисләр, киресенчә, еллар узган саен арта гына бара. Әллә үкенеч, әллә сагыш, әйтеп-аңлатып бетереп булмый аны. Бар кеше дә яратып, сөеп-сөелеп яшәсен иде дигән теләктә калам. Бирелгән вәгъдәләрегезне бозмагыз! Галия

Дуслар! Газетага язылырга вакыт җитте!
Хөрмәтле укучыларыбыз! Россия почтасы 5–15 апрельдә язылу Декадасы уздыра. Бу көннәрдә газеталарыбызга киләсе яртыеллык өчен (июль-декабрь айларына) 10 процентка очсызрак бәядән язылырга була. Әлеге мөмкинлекне кулдан ычкындырмагыз!
“Язмыш кочагы” газетасы. Язылу индексы П2245. Киләсе яртыеллыкка язылу бәясе 306 сум 90 тиен.
“Ясминә” газетасы. Язылу индексы П2250. Ярты елга 304 сум 26 тиен.

Источник

«Никадәр әйбәт булма, мин – “себерке”, кызым “уйнаш бәрәне” дигәнне ишетеп яшәдем»[язмыш]

Хисләр мең төрле. Сагыну, ярату, кызгану, нәфрәт, җирәнү, хөрмәт – менә шушы алты хис калганнарын ишәйтә, төрләндерә. Кешене шушы алты хис яшәтә, алга таба бөтен киртәләрне җимереп, авырлыкларны күтәрергә ярдәм итә. Ләкин шунысы да бар, әлеге хисләргә таянып, аерым кешенең аерым эшенә төрле кеше төрлечә бәя бирә. Яшүсмер вакытта бер төрле караш, тора-бара ул үзгәрә, шуңа күрә, кеше гамәленә бәя биргәндә, аның яшенә карап ташлама ясарга кирәктер. Мине инде 43 ел элек булган вакыйга нык борчый, төшләремә керә. Хәзер дә анык җавап бирә алмыйм: үлемдә ул кыз, чыннан да, гаеплеме соң? Мин ул вакытта дөрес эшләдемме?

Безнең районда булды ул куркыныч хәл, бәлки әле күпләр хәтерлидер дә. Ул авылда дус кызым Ләлә (исемнәрен үзгәртәм) яшәде. Көнендә генә килеп-китеп йөргәч, андагы кешеләрнең күбесен белми дә идем. Хәзер, бик күп уйлаганнан соң, бу вакыйганы газетага язарга уйладым.

Ул авылда искиткеч чибәр, ялгызы гына минем яшьтәге кыз үстерүче, умартачы әтисе белән яшәүче, эшкә бик булган, һәрьяктан килгән хатын яши иде. Аның кызы Ания минем дус кызымның сыйныфташы, дусты. Шунлыктан арада серләр юк. Ул вакытта мәктәп укучылары арасында хат язышу гадәте бар иде бит. Мин дә Ләлә белән шулай дуслашкан идем. Аның әти-әнисе укытучылар, минем әти дә инде сугышка кадәр үк мәктәптә укыткан кеше, шунлыктан без тиз дуслаштык. Әти-әнисе бик тәртипле, ачык йөзле, кунакчыл. Миңа бары бер хәл бик сәер тоела: әгәр Ания килеп керсә, йөзләре кара коела, кызның сәламен теләр-теләмәс кенә алалар, шул ук вакытта үз кызларына каты кисәтүле караш ташлыйлар, бигрәк тә әнисе. Тора-бара күп нәрсәләрне аңладым үзе, тик аңа кадәр әле күп вакыйгалар булды, икесе йөрәгемдә мәңге җуелмас авыр эз калдырды.

Бервакыт мин кунакка дустым Ләләне тугел, ә Анияне алып кайттым. Әнинең шундый гадәте бар: минем иптәш кызларыма үзенә күрә сынау үткәрә, бу юлы да шулай булды. Кичке аштан соң мин һәрвакыт сыер саварга чыгам, әни табак-савыт юып кала. Абый урамга “йөгерергә” чыга, ягъни, инде 30дан узган күсәк булса да, әнидән качып тәмәке тарта. Кечкенә апаның Казанга укырга кергән елы. Энем Алмаз, ашап бетерүгә, дус малайлары янына урамга тая. Әни сыный: дус кызым әнинең табак-савыт юганын карап утырамы, әллә үзенә юарга рөхсәт сорыймы? Сыерны савып, сөтне сөзеп куйдым да, шунда торган суда аяк-кулларымны юып өйгә керсәм, әни белән Ания чөкердәшеп утыралар. Бераз тыңлап торгач, үтә гаҗәпсендем: Аниянең шулкадәр төпле, олы кешеләрчә фикерләп, бер тигезлектә торып сөйләшүе таң калдырды. Бигрәк тә әни сәер тоелды – Аниягә карап бөтенләй йотылып беткән. Кара әле бер генә: Аниягә “кызым” ди.

20 минут эчендә ничек тагын бер “кызлы” булган соң әни? Сөйләшкән темаларын ишет тагы, кыш чыгарлык утын, печән турында сөйләп утыралар! Туйган инде ул уфалла арбасыннан, гарык. Искә төшсә дә калак сөяге чатнап китә. Тора-бара сүзләре бакча эшләре, гөлләр тирәсендә әйләнә башлады, аннан соң дәвага яраклы үлән-тамырларга ялганып китте. Карале, бу Ания “әпчи карчык” та икән бит әле! Эчтән көлеп утырсам да, тыңлый торгач шуны аңладым: бу кыз шулкадәр белемле, тормышны шундый якыннан белә, шундый иртә җитлеккән, үзенең 13-14 яшендә ул минем әни белән янәшә утырып, үз ише белән сөйләшкән кебек сөйләшә ала. Шул ук вакытта бала-чага кебек эчкерсез дә, олы кешегә хөрмәт белән карый, җитмәсә тыңлый белә, тыңлата белә. Минем әни юк-бар кеше түгел, теләсә-кем белән җәелеп сөйләшеп утырмый, аңа колхоз рәисләре килә киңәшкә!

Ул арада бәйли башлаган оек, бияләйләрен күтәреп, Мөгәллимә апа, Мәликә апа, Сәүдә әби, Нурания апалар керде. Минем әни бөтен Түбән Козгынчыда шәл бәйләүче бердәнбер кеше. Мин мамык аялыйм. Ания тагын бер мәртәбә шаккатырды – әни башлаган шәл читен кулына алып: “Бу бизәкне хәзер һаман кулланалар, ә бит аны минем әни алып кайтты, Оренбургка апасы янына кунакка баргач, мин тагын бер бизәк беләм, анысын әле минем әни генә бәйли”, – диде. Әни, бик нык кызыксынып: “Нинди бизәк икән ул, яле, күрсәтә аласыңмы?” – диюгә, Ания: “Апа, сезнең запас энәләр бармы?” – дип, ике энә сорап алды. Менә нинди була икән ул чын оста! Кулларына, бармакларына күз иярми. Күрше апаларның авызлары ачылып катты. Бу бизәкне хәзер ылыс ботагы дип атыйлар, ул чагында ничек атаганнардыр, белмим, ифрат катлаулы, искиткеч матур үрнәк.

Иртән, Анияне озатканда, әни, бик тә үз итеп кочаклап: “Кызым, икенче килгәндә әниеңне дә алып кил әле, бик күрәсем килә үзен, мондый баланы нинди апа үстерә икән?” – диде. Ания, бик читенсенеп: “Белмим шул, апай” – дип миңа күтәрелеп карады да, кып-кызыл булып янып чыкты. Мин белә идем инде аның шундый чибәр, булган әнисе өчен нигә оялуын. Авыр бу өлешне сөйләве. Аниянең әнисен авылларында “сөйрәлчек”, “себерке” дип атыйлар, аңа исеме белән бик сирәк кеше эндәшә, чөнки ул елларда иргә чыкмыйча 17 яшьтән бала табу коточкыч хурлык санала иде. Ания дөньяга шулай килгән. Авылдашлары уйлавынча, колхоз рәисе малае, хәзерге вакытта укытучы булып эшләүче, дустым Ләләнең әтисе – Аниянең дә әтисе, имеш. Ләкин ул ир дә, Аниянең әнисе дә бу хәбәрне катгый кире каксалар да, Ания белән Ләлә арасындагы охшашлык күзгә бәрелеп тора. Икесе дә алдынгы укучылар, икесе дә шомырт кара күзле чибәрләр, ул гына да түгел, Аниянең чәче нәкъ теге ирнеке кебек: каты, “керпе” чәч. Кыскасы, кызлар бер ата балалары. Кызның ялгыз канат астында үсүендә ирнең әтисе – колхоз рәисенең роле зур, нечкәлекләрен сөйләп тормыйм. Эшнең катлаулыгы шунда, Галия апаның әнисе кызының авырга узуын бик соң белә һәм кызын туачак баланың әтисенә кияүгә бирергә никадәр генә тырышса да, егетнең әтисе – колхоз рәисенең каты бәгырен эретә алмый. Кызын – Галиясен ничек мыскыллауларын ишеткән, сызланган ана озакка чыдамый, 45 яшендә, оныгы Аниягә 6 яшь тулганда йөрәк чиреннән үлеп китә. Ә әтисе умартачы урманыннан бөтенләй кайтмый башлый. Кыскасы, тулы бер гаилә фаҗига аша үтеп, таркала.

Мин Ания белән танышканда бу вакыйгаларның үтә катлауланган, хәтәр төс алган чагы иде. Аниянең әнисе Галия апа башта кыр эшләрендә эшләсә, соңга таба курслар тәмамлап, кибетче булып эшли башлый. Бу – товарга кытлык, кибетчегә һәрчак ялыныч төшә торган еллар. Кибеткә сирәк кенә булса да алтын йөзек, алкалар, матайлар кайта. Артында “себерке”, “фахишә” дип мыскыл итсәләр дә, авылда аның бер – алдына, биш артына төшәләр.

Моңарчы күз өстендә каш булып яшәгән укытучы хатыны авыр хәлдә кала: ире Ниязның (Аниянең әтисе саналган ирнең) мотоцикл аласы килә икән. Рәислектән төшеп, авыл җирлеге башлыгы булып калган әти кеше дә әллә ни кыра алмый. Исемлек белән кайткан техника белгечләрдән артмый, ә исемлеккә колхозда эшләгән белгечләр, алдынгылар гына кертелә. Кибеткә мотоцикл кайта. Ул вакытта хәтта гади галош та йомырка тапшырган кешеләргә генә сатыла иде, хәлнең катлаулылыгын шуннан чамалагыз инде. Биш гаиләнең мотоцикл гына түгел, машина алырлык акчасы була. Күптән көтелгән мотоцикл кайту хәбәре авылга секунды белән таралгач, кибеткә Нияз да килә. Сельпо рәисе дә шунда, алар кибетче белән алдан килешкән булалар. Ыжгырып торган 12 ир кибетчегә мотоциклны алырга теләүләрен әйтәләр. Ә ул, исе китмәгән кыяфәттә генә: “Мотоциклның иясе бар, кайтканда ук исеме билгеле иде, район базасында вакытта ук акчасын түләгәннәр, таралыгыз”, – ди. Ирләр, әлбәттә, ышанмый: акча анда ук түләнгән булса, нинди ир монда кайтарганнарын көтеп ятсын, шунда ук атланып кайтып китә ул! Ә өч көннән мотоцикл Ниязның ишегалдына кайта. Шуннан авылда чыш-пыш китә: имеш, Нияз белән Галия арасында яшьлек мәхәббәте яңарган, алар кичләрен аулакта очрашалар икән.

Галия апаның безнең өйгә беренче мәртәбә килгән көнен мин бүген дә хәтерлим. Ул чакта алар әни белән бик якын дусларга әйләнгәннәр иде инде. Авыр юшкын калдырган беренче вакыйга болай булды. Ирексездән, әни белән Галия апаның шушы темага сөйләшүләрен ишетергә туры килде. Мин бүлмәгә качып, дус егеттән килгән хатны укып утыра идем. Алар мине күрмичә өйалды идәненә утырып, сөйләшә башладылар.

– Фәрхиямал апа, син инде мине бик гаеплисеңдер, син бит ялгызың җиде бала үстердең, яхшы даның районга таралган, – диде Галия апа. – Миләүшәң белән кызым дуслашкач мин бик сөендем, ник дисәң, балама бөтен авыл кырын карый. Минем Нияздан башка бер генә иргә дә күтәрелеп караганым булмады. Аны ничек яратуымны бер Ходай гына белә. Әтисе сүзеннән уза алмады Ниязым. Минем дус кызыма өйләнде, чөнки аның әтисе күрше авылда мәктәп директоры, әнисе сельпода баш хисапчы. Ә минем әни кырчылыкта эшли, әтием умарталыкта каравылчы. Нияз белән дус кызымны район хисабына укырга җибәрделәр. Мин күз яшьләренә, хурлык-гарьлеккә чумып ялгыз калдым. Дус кызым укырга кергән елны ук авырга узып, академик ял алып кайтты, көчкә-көчкә читтән торып укып бетереп “кеше” булды. Аның да кызы туды. Ул баланы бик иркәләделәр, затлыны гына киеп, ни теләсә, шуны ашап үсте. Мин Нияз алдында кызым өчен оят булмасынга барысын да эшләдем. Әллә ниләр алып кидертә алмасам да, эшкә өйрәттем. Һәрьяклап белемле итәргә тырыштым. Күп укыды, бәйләргә, чигәргә, аш-суга бик остарды, гөлләр, маллар ярата, яхшы укый, тәртипле. Ләкин шушыларга карамастан, мин – “себерке”, кызым “уйнаш бәрәне” дигәнне ишетеп яшәдек. Кызыма бик авыр булды. Ул үзенең кем кызы икәнен белеп үсте, яшермәдем. Ниязның аңа бер генә мәртәбә дә кызым дип дәшкәне булмады. Кызым аны, аның хатынын, әтисен күрәлмый, аларга нык нәфрәтле. Тик кызлары Ләлә белән дус яши, кан тарта, күрәсең. Мин үлеп яраткан Ниязны кызым үтерергә әзер.

Мин соңгы сүзләргә артык игътибар итмәдем, аннан самавыр кайнап чыкты да, әни белән Галия апа өйгә кереп киттеләр.

Бер очрашуыбызда Ания:

– Миләүшә, син атлар турында күп беләсең, әйт әле, корт чагудан үләме алар? – дип сорады.

– Үлә, билгеле. Ат бик зур гәүдәле булса да, иң нәзберек хайван. Ул аз гына никотиннан, төрле агудан да үлә. Атларда үт куыгы юк. 10 корт чакса, күп ат чыдамый – үлә.

– Син беләсеңме, әни белән Нияз абый умартачылыкта очрашалар икән. Төнлә яки кич белән.

– Кич, төнлә кортлар йоклый. Алар кояш яктысында һөҗүм итәләр, бабаң гел умарталыкта, аны гына беләсеңдер инде!

Аниянең нигә болай сорашуын аңламадым. Ә ул өстенә-өстенә сорау яудырды.

– Кешене ничә бал корты үтерә ала?

– Төрлечә инде. Кайбер кешене күч сырып алып та чакмаска мөмкин. Әгәр чәбәләнеп, кортларны ярсытмаса.

Ә менә киеменә ярсыткыч исле әйбер сипсә, умарталыкка килергә ярамый. Алар одеколон, аракы исен яратмый. Аннан соң кортларны бер җиргә җыяр өчен, күч аерганда махсус сиптергеч кулланалар. Шул чит кешенең киеменә эләксә, аны кортлар сарып ала, ә теге кеше кортларның ник үзенә ябышканын белмичә, чәбәләнә башлый. Шуннан кортлар котыралар, агу исенә бүтән кортлар килә. Меңләгән корт чакса, кеше инде берничек тә исән кала алмый.

Бу сөйләшүдән соң Аниянең бабасы эшләгән умарталыкта коточкыч вакыйга булган. Нияз абыйны кемдер өеннән чакырып чыгарып: “Умарталыкка килергә куштылар”, – дигән. Ул чыгып киткән. Умарталыкта Ания белән бабасы гына булган. “Ник чакырдыгыз?” – дигәч, бабай кеше нык гаҗәпләнеп, беркемне чакырмавын әйткән. Шулай да бергә утырып чәй эчкәннәр, тегесен-монысын сөйләшкәннәр.

“Пычранган иде, чистарттым!” – дип, Ания кайтырга кузгалган Ниязга костюмын сузган. Сукмакта Нияз абыйны кортлар сара башлаган. Куркуга төшкән ир бәргәләнергә, суккаланырга тотынган. Аннан кортлар һөҗүменнән аңын җуеп егылган һәм өч сәгатьтән үлгән.

Галия апа белән Ания авылны ташлап киттеләр. Аларны беркем дә Нияз абый үлемендә гаепләмәде. Еллар үтте. Ания зур сырхауханәдә врач булып эшли башлады. Шул елдан соң хәбәрләшкән юк иде, бервакыт күзгә-күз очраштык. Иң сәере – миңа операцияне ул ясаячагы ачыкланды. Мине: “Бу врачка эләккәч, бәхет инде, ул меңләгән хатын-кызны үлемнән алып калды, куллары алтын”, – дип тынычландырдылар. Операция булмады, йөрәк тә начар икән наркоз өчен, кан басымы да һич төшми, иң авыры – күңел тартмый. Ания мине кабинетына чакырып, чәй белән сыйлады. Мин аңа бер генә сорау бирдем:

– Нияз абый синең эшме?

– Юк, минем катнашым юк анда, әнинең, минем күз яшьләрем, әбинең үлеме, без күргән хурлыклар өчен аны Алла хөкем итте! – диде, боздай тавыш белән.

Шулайдыр, тик күңелдә авыр юшкын. Аниянең күзендәге әрнү, газап, сызлану күңелемнән китми. Авыр гөнаһ белән яшәү нинди зур газаптыр кешегә…

Источник

7 айлык көмәне белән үлгән ханымның ире: “Иртәгә кайтам дигән иде, ә төнлә инде үлгән»

Өлешемә тигән көмешем, үземә тиңне таптым дип канатланып кына йөргәндә, кинәт хыяллар чәлпәрәмә килсен әле. 18 февраль көнне генә бер кабергә ике газизен җирләгән Миңнулла Нәбиуллинның да күптән көткән бәхет канатлары шулай көтмәгәндә сына. Апрельдә улыбыз туар дип сөенеп йөргәндә, инде 7 айлык көмәне булган Илсөяр Фәләхованың гомере өзелә.

29 яшьлек Илсөяр Фәләхова Питрәч районы үзәк хастаханәсенең хатын-кызлар консультациясендә даими күзәтү узып торган. Сәламәтлеге белән проблемалар килеп чыккач, аны йөклелегегең 7 ае тулыр-тулмас вакытта гинекология бүлегенә салалар. Төнлә Илсөярнең хәле кисәк начараеп китә. Реанимация чараларын вакытында үтәсәләр дә, табиблар аны коткарып кала алмый.

17 нче февральдә җан биргән Илсөярне 18 нче февраль көнне Балык Бистәсе районы Күгәрчен авылында, әтисе күмелгән зиратка алып кайтып җирлиләр.

Илсөяр белән Миңнулла әле 2016 елның 3 нче июнендә генә никах укыта. Балык Бистәсе районы Олы Көл (Кульга) авылы кызы шулай итеп Питрәч районы Татар Казысы (Отар-Дубровка) авылына күченә. Үзе генә түгел, беренче иреннән улы Илдар белән. Миңнулланың әти-әнисе Фәйзрахман абый, Минҗамал апа, сеңлесе, аның ире һәм баласы белән бер йортта яши башлый алар.

«Бәхетне сатып алып булмый»

Татар Казысы авыл җирлеге башкарма комитеты секретаре Гөлнур Шаһиева Нәбиуллиннар гаиләсен бик уңай бәяләде.

«Шулкадәр яратып кабул иткән идек Илсөярне»

Илсөяр белән Миңнулланың табышып кавышу тарихын Минҗамал апа безгә үзе сөйләде.

Шулай итеп, әти-әни ризалыгы белән никах укыталар, Илсөяр бәбигә дә уза. 7 айга кадәр барысы да яхшы гына бара дигәндә, табиблар саклану өчен хастаханәгә ятарга куша.

— Бер атнага гына ятарга кушканнар иде, әле кичтән сөйләштек, иртәгә кайтам дигән иде, ә төнлә инде үлгән. Әле табиблар сәбәбен аңлатмады да, анализлар алып, экспертиза нәтиҗәләре бер айдан гына билгеле була диделәр. Төнлә бәдрәфтән чыкканда, егылган да авыз-борыныннан кан киткәнен генә беләбез.

Илсөярне шулкадәр яратып кабул иттек. Бик тату яшәдек, талашмадык. «Әни» дип кенә торды. Малае да әйбәт иде, «әби» дип эндәште. Яңа төшкән килен дип, Илсөяргә бер авыр эш тә эшләтмәдек. Эшләсә эшләде, эшләмәсә, эшлә дип әйтмәдек.

Илсөярнең хәле шулай кисәк начараюына үзләре дә аптырашта өйдәгеләр. Якынча мәгълүматларга караганда, әлеге ханым балачактан ук хроник нерв авыруыннан интеккән.

Хатынын һәм баласын югалтудан җәрәхәте әле бик тере булса да, Миңнулла да хис-кичерешләрен безнең белән бүлешергә үзендә көч тапты.

Авыл фельдшеры төнлә 3 тулганда шалтыратты безгә, шуннан бергә киттек. Без килгәндә, бөтен пакетларын әзерләп куйганнар иде инде. Аннан моргка алып киттеләр.

Анализлар яхшы дип кайта иде ул, әллә дөресен яшердеме, белмим. Өянәкләре дә булмады аның үзе. Хастаханәләргә яттым дип тә әйткәне булмады. Табибларны гаепләмим, әмма йөкле хатыннарга алар бик игътибарлы булырга, даими күзәтеп торырга тиештер дип уйлыйм. Кан басымын да гел тикшереп торырга кирәктер.

«Бер төшен сөйләде ул»

«Салават Илсөярне җәннәткә алып керер, Алла боерса»

— Миңа ачуланып китмәгәндер, шәт, бичара, кая кирәк алып бардым, бөтен сүзен тыңладым. Ул да миңа авыр сүзләр әйтмәде. Бер авыр эш эшләтмәдем, өйдә вак-төяк хуҗалык эшләрен генә караштыргалады. Әлегә төшкә кергәне юк, тик йөзе өндәге кебек күз алдында тора. Юганда баланың йөзенә дә карадым, шундый ачык булып хәтердә калды. Шул сабый җәннәткә алып керер Илсөярне, Алла боерса, ди Миңнулла, тавышы бераз көрәеп китеп.

Источник

«Көчләнгәннән соң тормышымда кара полоса башланды»

2012 елның июль ае иде. Миңа 20 яшь. Садә, хыялый, яшь чагым. Сөйгән егетем бар. Гомерлек ярымны таптым, озын-озак еллар бергә булачакбыз, матур-матур сабыйлар табачакбыз, дип хыялланып йөрим. Туган шәһәрем Яр Чаллыда яшим әле ул вакытта. Әти-әнием никтер гел бу егеткә каршы булды, әмма мин аңа ал күзлекләр аша карыйм, ул минем өчен идеаль, мин аны өзелеп яратам һәм гомерлек ярым булачак, дим.

Беркөн безне дусларыбыз туйларына парлап чакырдылар. Бу көнне егетемнең ниндидер бер мәсьәлә буенча икенче шәһәргә барып кайтасы бар иде, шуңа күрә мин үзем генә барырга булдым. Башка дус егет һәм кызларыбызга ияреп киттем. Туй шәһәр читендә иде. Көнозын күңел ачтык. Кичен егетем Чаллыга кайтып төште дә: «Такси ал да шәһәргә кайт, күрешик», — дип смс язды.

Легаль булмаган таксистлар ресторан ише биналар янында тезелешеп тора иде ул заманнарда, утыр да кит. «Бомбилалар» дип йөртә идек. Шундыйларның берсенә чыгып утырдым да шәһәргә кайтып киттем. Менә шушы җәйге җылы кичтә минем тормышымның асты өскә килде — такси йөртүче ир-егет рульне юлдан читкә борды, юл читенә алып кереп китеп мине көчләде. Яшьлегем белән эшләгән хатамдырмы, ике дә уйламыйча чыгып утырдым бит шул машинага. Ул вакытта гел шулай йөреш иде, шикләнмәдем, курыкмадым. Егетем белән очрашуга чыгып киткән юлым мине аның янына илтеп җиткермәде. Июльнең ямьле кичендә мине, егерме яшьлек кыз баланы мәсхәрәләп юл читенә ташладылар.

Бу көннән минем тормышымда кара полоса башланды. Кочагына сыенырмын, юатыр, тынычландырыр, ярдәм итәр, дип көткән сөйгән кешем бу хәл турында ишетү белән мине ташлап китте. Репутациясе бозылудан, кеше сүзеннән, тәнкыйтьтән курыкты ул. Дусларым, якын кешеләрем миннән баш тартты, якын аралашкан кешеләрем югалды, хәбәргә чыкмый башладылар. Мине мәсхәрәләгән кешене җавапка тарту өчен әти-әнием көрәште. Җинаять эшен яптылар. Дәлилләр аз, диделәр. Еладым. Бар дөньясына рәнҗеп еладым. Алга таба яшисем килмәде. Минем өчен бу мизгелдә тормышым тәмам иде. Әмма бу мизгелдә минем тормышым әле башланган гына булган икән…

«Күңелнең шулай авырта алганын белми идем»

Ике айга бүлмәмдә бикләндем. Ашый-эчә алмадым. Көнем төнгә ялганды. Ике ай гомерем ике ел кебек сузылды. Сәгать теленең келт-келт килгәнен тыңлап ята идем бүлмәмдә, әле дә хәтердә. Беркем белән сөйләшмәдем, беркем белән күрешмәдем. Әниләр һаман җинаятьчене җавапка тартырга тырышып йөрделәр, җинаять эшен янәдән ачып, янәдән яптылар. Һаман шул бер үк сәбәп — дәлилләр аз.

Мин күңелнең шулкадәр авырта алганын белми идем. Ул физик авыртуга караганда читенрәк икән. Күкрәк читлегендә шулкадәр янулар, сызлауларга түзгәнче, мин барлык сөякләремнең берьюлы сынуына чыдар идем, дигәнем хәтердә үземә. Бүген искә алып сөйләү кыен, әмма мин чын-чынлап үз-үземә кул салу турында уйландым. Бүген булмаса — иртәгә, иртәгә булмаса — бүтән берәр көнне бу адымга барачакмын, дигән уй утырды башымда.

Ике ай шулай бүлмәмдә ята-ята үземне үзем күрә алмаслык дәрәҗәгә җиттем. Мескенлегемне тоеп арыдым, моңа чыдар чамам калмады. Шулай итеп, бер көнне шушы проблемалардан качып котылу юлын таптым. Мин эчемә сыймыйча күземнән яшь булып түгелгән кайгыма бирелеп, бөгәрләнеп бетеп яткан җиремнән сикереп тордым, тузгып, чуалып беткән, инде ничә көннәр буе таралмаган чәчләремне тарап җыйдым. Аннары бүлмә буйлап кирәк-ярагымны җыеп чыктым. Бер кечкенә генә букчага тутырдым. Көн саен киеп йөргән киемнәремне, кулланган әйберләремне алмадым. Күрәсем, тотынасым килмәде ул әйберләргә.

Чын-чынлап үз-үземә кул салу турында уйландым. Бүген булмаса — иртәгә, иртәгә булмаса — бүтән берәр көнне бу адымга барачакмын, дидем.

Мин бу көнгә кадәр яшәгән тормышымны шушы шәһәрдә калдырып, икенче җиргә — Казанга чыгып китәргә булдым. Имеш, проблемалар бу шәһәрдә калыр, мин яңа тормыш башлармын, барысын да онытырмын. Әти-әнием хуплады, минем төшенкелектән чыгуыма бу адым ярдәм итә алса, алардан да шат кеше буласы юк иде чөнки. Ничек тә ярдәм итәрбез, бар, кызым, дип куәтләделәр.

Мин икенче көнне үк Казанга чыгып киттем. Шушы адымым белән үземә бәхеткә юл ачтым. Минем тормышымда бер-бер артлы хәлиткеч вакыйгалар башланды. Әйтерсең, мин чыннан да яңадан тудым, яңадан яши башладым. Әмма бәхетле булганчы бәхетсезлек белән сынады әле мине язмыш. Казанда мине яңа сынаулар көткән икән.

«Сыртымда бер капчык үпкә күтәреп йөрдем»

Яңа шәһәрдә яңа тормыш башладым. Яңа киемнәр алып кидем. Яңа танышларым, дусларым белән аралаштым. Яңа урамнардан атладым. Яңа урыннарга йөрдем. Яңа күренешләр күзәттем. Яңа эшкә урнаштым. Мин үткәнемне калдырып, алга атларга бик тырыштым. Әмма үткәнем мине җибәрергә ашыкмады. Ул, әйтерсең, Чаллыдан Казанга минем балагыма, җиңемә ябышып ияреп килгән. Машиналарга утырырга куркам. Такси чакырып, каядыр бару хәзер минем өчен мөмкин түгел. Машина руле артында утырган теләсә кайсы ир-аттан миңа куркыныч яный төсле иде. Берүзем каядыр барырга, урамда йөрергә куркам. Хатын-кызлар компаниясендә тынычлык тоям, ир-атлар арасында шомланам.

Япь-яшь чагым. Егерме яшь. Кызларның гөл кебек матур, сылу, ут кебек дәртле чагы. Егетләр белән аралашалар, очрашып йөриләр. Мин егетләрне үземә якын китерә алмадым. Рәнҗегәнмен. Егетемнең мине шулай ямьсез ташлап китүе һәм, гомумән, бу хәлләр миндә ир-атларга карата нәфрәт уятты. Бу хәл кабатланыр төсле тоелды миңа. Мин көн саен өйдән чыгып, кире өемә урап кайтып кергәнче куркып, шикләнеп йөри торган булдым.

Сыртымда ир-атларга карата бер капчык үпкә күтәреп йөрде. Сөйгән кешемә кияүгә чыгасым, сабыйлар үстерәсем бик килде. Әмма егетләргә янәдән ышану авыр булды. Вакыт уза торды. Мин әкрен генә егетләр белән аралаша, күрешә башладым. Әмма гашыйк булырмын да, кабат «пешәрмен», дип куркудан туктамадым. Минем белән булган күңелсез хәл турында сөйләргә туры киләчәген дә аңлый идем.

Әмма ничек сөйлим?! Мин бу хакта сүз кузгатырга курыктым. Моның белән бүлешә алмаячагымны аңладым. Үзем сөйләмәсәм, башка җирдән беленер, кешедән булса да ишетер, дип курыктым. Шуңа күрә егетләр белән ачылып сөйләшмәү, якынаймау, мөнәсәбәтләргә бирелмәү хәерлерәк тоелды. Үткәнем салган яраларны ямарга тырышам, ә үткәнем һаман мине җибәрми. Җитмәсә, язмыш, миннән көлгән кебек, беркөн мине көтмәгән җирдә «сыртыма пычак кадаган» кеше белән очраштырды…

Берничә мәртәбә эш урынымны алыштырганнан соң мин, ниһаять, күңелемә хуш килгән урынны таптым. Зәркән кибетенә җитәкче итеп билгеләндем. Кибетнең яңа ноктасы ачылуы көтелә иде. Бу чарага журналистларны, танылган кешеләрне, алып баручыны чакырдык. Дусларым да килде. Менә кунакларны каршы алып басып торам.

Ишектән узучылар арасында — ул! Күземә күренәдер, дип өметләнсәм дә, бу ул иде — мине тормышымдагы иң авыр чорымда ташлап киткән егет. Оялмыйча минем каршыма килеп басты. Йөзек, алкаларга ташламалар, йөзекләрнең кашларының кайсылары яхшырак, кайсылары матуррак кебек темаларга сөйләшә башлады минем белән. Шулкадәр оятсызлык булсын әле кешедә.

Бу очрактан соң бер-ике көн социаль челтәрләрдә язып та маташты әле. Сөйләшмәдем. Ныгып кына килгән чагымда тормышымда пәйда булып, кабат аяктан екты мине. Ир-егетләр барысы бертөрле, геройлар әкиятләрдә генә була шул, дип кабат уйлап куйдым. Әмма геройлар тормышта була икән ул…

«Күптән онытылган рәхәтлек тойдым»

Көннәрдән бер көнне мин очраклы рәвештә бер егет белән таныштым. «Мин Ирек», — дип кулын сузды да елмайды ул. Эреп төштем. Шунда ук гашыйк булып куя яздым. Без аралаша башладык. Күрешәбез, кинога йөрибез. Берәр атналап аралашканнан соң инде гашыйк булып өлгердем. Ул да мине ошата кебек. Мин инде хыялларымда Иреккә кияүгә чыктым, өч түп-түгәрәк сабый алып кайттым… Кызлар шундый бит инде ул. 

«Мәдәният министрлыгында эшлим», — диде үзе турында Ирек. Аның белән ничектер җиңел, рәхәт. Ирек белән бергә чакта барлык авырлыкларым онытыла. Мин еш елмая, көлә башладым. Күптән онытылган рәхәтлек, җиңеллек хисен, бәхет тойдым. Әмма беркөнне уртак танышыбыз миңа килеп ирештергән хәбәр минем Иреккә кияүгә чыгуым, аның белән бергә балалар үстерүебез турындагы хыялларымны чәлперәмә китерде…

Танышым Ирекнең Мәдәният министрлыгында эшләмәве, хәрби кеше булуы хакында сөйләде. Минем бу хәбәрдән күз алларым караңгыланды. Мин Иреккә үзем белән булган куркыныч хәл турында сөйләмәдем һәм сөйләргә планлаштырмадым. Курыктым. Әмма ул, хәрби кеше буларак, бу хәл турында минем досьены укып белә ала бит…

Үзем бу хакта Иреккә сөйли алмыйм. Кайдандыр читтән үзе белсә, тагын да начаррак. Мин яшергән бит. Сер кайчан да булса бер чишелер, мин кыен хәлдә калырмын, үткәнем турында белгәч тә Ирек миннән баш тартыр, ташлап китәр, дигән уйлардан буыла, тыным кысыла башлады. Тагын аерылышу газапларын үтәсе була, күңелем сызлаячак, йөрәгем яначак, дигән куркуым кабат купты. Соң булганчы дип, Ирек белән араларны өзәргә булдым. Үзенә телефоннан бу хакта тыныч кына әйттем дә, трубканы куйдым.

Үзем елыйм. Үземә үзем үпкәләп елыйм. Минем авыртудан таштай каткан йөрәгемне эреткән кеше белән арабызны өзәргә мәҗбүрмен. Мине бәхетле итә алган кешедән баш тартырга тиешмен. Гаделсезлектән елыйм. Башка чарам юк, аерылышырга кирәк. Шушы уйлар белән йокыга талдым.

Иртә белән телефоным шалтырады. Ирек. Берни аңламаганлыктан, ярсып беткән тавышы белән күрешүебезне үтенде. Кич күрештек. Ирекнең күзләренә карадым да… Берни әйтә алмадым. Телемне төенләп куйган төсле, бер генә сүз дә чыгара алмадым авызымнан. Чын эш урыны турында белүемне дә, ни сәбәпле аерылышырга теләвемне дә әйтә-аңлата алмадым. Кочаклаштык. Шуның белән бу очрашу тәмамланды. Узган кичне телефон аша булган сөйләшү онытылды. Алга таба аралаша башладык.

Тәкъдим ясаганын көтә-көтә…

Берәр атна вакыт узганнан соң, дусларым белән Яңа елны каршы алырга Мисырга очарга булдык. Моның өчен бер кич алдан Тольяттига барырга кирәк иде. Ирек безне Тольяттига илтеп куйды, күңелле яллар теләп кире кайтып китте. Отпуск буе телефон аша Ирек белән аралашып чыктым. Сәгатьләр буе сөйләштек. Беркөн Ирекнең: «Мин синең белән киләчәктә гаилә корырга теләр идем, бәлки бергә яши башларбыз?» — дигән соравыннан имәнеп киттем. «Никах укытсак кына», — дидем дә елый башладым. Тәнем кабат чемердәп куйды. Ничек кенә сөйлим соң?

— Ирек, мин синең чын эш урының турында беләм. Минем сиңа бер үтенечем бар, эшләрсеңме?

— Каян белдең? Әйе, сора, эшләрмен.

— Минем досьены ачып укы әле, зинһар. Мисырдан кайтуымны көтмәсәң, аңлармын.

— Ни сөйлисең син, Эльза? Мин берни дә укырга җыенмыйм!

— Үтенәм, Ирек. Бу бик мөһим. Аерылышсак, хәзер үк аерылышыйк, зинһар, соңыннан авыррак була бит.

— Кеше үтермәгәнсеңдер бит?! Үтергән очракта да, мин нишләп синнән баш тартырга тиеш? Сөйлисең килгәнеңне үзең сөйләрсең, калганын ачмыйм да, укымыйм да, бетте!

Ирекнең бу сүзләре күңелемә май булып ятты. Тынычлап куйдым. Отпуск тәмамланганчы, әлбәттә, мин әле бу хакта азмы-күпме борчылып йөрдем. 2015 елның 6 гыйнварында Ирек мине Мисырдан каршы алды. Шушы көннән башлап, без аның белән бер генә көнгә дә аерылмадык. Серемне чишә алмадым, Ирек тә сөйләвемне сорамады. Инде эш өйләнешүебезгә таба бара төсле. Мин Ирекнең тәкъдим ясавын көтә башладым. Әмма тәкъдим юк та юк…

Бер көнне Ирекнең «мин сине яратам» дигәненә: «Мин дә сине яратам, әмма беләсең килсә, мин болай гына очрашып йөрергә әзер түгел!» — дип җавап бирдем. «Ир-ат өч ай очрашып йөрү дәвамында кызга тәкъдим ясамый икән, димәк, аерылышырга кирәк дип саныйм», — дидем. «Мин дә җитди мөнәсәбәтләр яклы, мин дә гаилә кору турында уйлыйм, әмма бер-береңне бераз белергә кирәк бит инде башта», — дип җавап кайтарды Ирек.

Бер ай вакыт узды. Гашыйклар көне килеп җитте. Иманым камил, бүген Ирек миңа тәкъдим ясаячак дип, мин бу көнне чәчкәләр бәйләме, йөзек һәм «син миңа кияүгә чыгарга ризамы?» дигән сүзләр көттем. Тик мин бу сүзләрне ишетмәдем. Җитмәсә, бик каты ачуланышып, Гашыйклар көнендә аздан гына аерылышмый калдык. Ә мин һаман тәкъдим көтәм…

Тагын бер ай вакыт узды. 8 март бәйрәме. Мин инде бүген, һичшиксез, Ирек тәкъдим ясый дип көтәм. Хәтта ничек җавап бирәчәгемне үк уйлап куйдым. «Уйлап карармын», — дип җавап бирәчәкмен, дип карар кылдым. Ә үзем инде ничәнче ай көтәм «Миңа кияүгә чыгарга ризамы?» дигән сорауны. Ә тәкъдим һаман юк! Өйгә кайттым да сузылып ятып еладым. Нишләп чакырмый кияүгә? Кай җирем ошамый икән? Нишләп гаилә корырга ашыкмый? Бу мөнәсәбәтләр ЗАГСка илтмәс микәнни? Мин бит инде барлык дус кызларыма тиздән кияүгә чыгам, дип сөйләп бетердем… Ашыгырга чыннан да урын юк та бит, әмма минем шулкадәр «Миңа кияүгә чыгарга ризасыңмы?» дигән сорауны ишетәсем килә.

«Тормыш сынаса да, сынмагыз!»

Апрельнең 16сы. Ирек шалтырата. «Минем әти-әниемнең синекеләр белән танышасылары килә, әти-әниең килә алырмы безгә?» — ди. Мин трубканы әниемә тапшырам. Алар танышу өчен очрашу турында үзара хәл итәләр. Танышу көнен 18 апрельгә билгелиләр. Моннан тыш, 18 апрель — минем туган көнем. 17 апрельдә Ирек мине «Татарская усадьба”да кичке аш ашарга чакыра. Кичен килеп алды. Матур итеп киенгән, кулында чәчәк бәйләме. Ресторанга уздык. Өстәл артына озатып куйдылар. Меню алып килеп бирделәр. Без сайлаган арада, өстәлгә эчемлекләр алып килделәр. Ирек белән минем каршыма тулы бокаллар куйдылар.

Ирек торып басты. Миңа карата хисләре, тормышындагы минем урыным, киләчәктә минем белән булырга теләве турында сөйли башлады. Тирләп чыктым, учларым калтырый, башларым әйләнә башлады. «Без, офицерларда, бокалны төбенә кадәр эчәргә күнегелгән», — ди Ирек каршымда торган тулы бокалга ишарәләп. Мин калтыраган кулларым белән бокалны күтәреп эчәргә батырчылык иттем. Бер-ике йотым ясау белән, бокал төбендә нидер ялтыраганын күреп алдым.

Карашымны Иреккә күтәрәм. «Мин сине яратам, син миңа кияүгә чыгарга ризамы?» — дигән сүзләр, ниһаять, яңгырый. Минем күз алларым караңгыланды. Югалып калдым. Әмма тиз генә җыелып, күптән әзерләп, ятлап куйган җавабымны яңгыраттым: «Мин уйлап карармын». Мин ул җавапны әйтәсе мизгелне ничә ай көттем! Һәм уйлап карарга вәгъдә бирдем. Ирекнең «Күпме вакыт кирәк була?» — дигән соравы мине, әйтерсең, ушыма китерде. Мин шунда ук: «Әйе! Әйе! Мин риза!» — дип җавап бирдем. Икенче көнне безнең әти-әниләр очрашып танышканнар. Ирек белән миңа да әйтеп-нитеп тормыйча, никахны 26 апрельгә билгеләгәннәр. «Әти-әниләр безне өйләнештергән инде анда, бер атнадан никах, син әзерме?» — дип сорады Ирек. «Мин әзер!» — дидем.

Ир белән хатын булуыбызга бер көн кала Иреккә сорау бирдем:

— Теге вакытта минем досьены ачып укыдыңмы, Ирек?

— Укымадым, Эльза.

— Мин сиңа сөйлим. Әмма куркам. Сиңа эшеңдә миңа өйләнергә рөхсәт итмәсәләр?

— Андый шарт алдына куйсалар, мин эш белән синең арада сине сайлаячакмын, Эльза. Син минем өчен барыннан да мөһим. Иртәгәдән без ир белән хатын булабыз, язмышларыбызны ялгыйбыз. Мин сине сайладым.

Күзләремнән яшьләр атылды. Янәшәсенә утырып, үткәнем турында сөйләп бирдем. Барлык серләремне чишеп салдым. Ирек берсүзсез тыңлады. Кочагына алды. «Мин сине башка кыерсытырга бирмәм!» — дип назлады.

Шушы көннән башлап, Ирекне «герой» дип атадым. Геройларның әкиятләрдә генә түгел, тормышта да була икәненә ышандырган кешем ул минем. Минем героем. Бүген мин хыялымдагы матур тормыш белән яшим. Ирек белән фәрештә кебек өч матур сабыебызны үстерәбез. Куркыныч үткәнем артта калды. Янәшәмдә тугры, чын дусларым. Мине кыерсыткан кешене ахыр чиктә 3,7 елга иреген чикләделәр. Аллаһ барысын да үз урынына утыртты.

Миңа тугыз ел элек кичерергә туры килгәннәрне Җир йөзендәге бер хатын-кызга да теләмим. Кызлар үзләрен берүк сакласыннар иде. Язмыш сынамый тормас, бәхетсезлекләр кичерергә туры килми калмас, тормышта агы да, карасы да булып тора. Көчле булыгыз, кызлар, сынмагыз.

Елагыз, үкереп, кычкырып елагыз, идәннәргә сыгылып төшеп, сыннарыгыз катып елагыз, әмма соңыннан бар көчегезне җыеп торып басыгыз, яшьләрегезне сөртегез, бүлмәгез ишегендәге бикне ачыгыз, чыгыгыз, яшәгез, яшьнәгез, беркем һәм бернәрсәдән курыкмагыз, кыю булыгыз, бәхетегез өчен көрәшегез. Һәркемнең бәхетле булырга хакы бар!

Беркөн күгегездәге кара болытлар таралыр, кабат кояш чыгар. Бу авырлыклар үтелгән этап, үзләштерелгән сабак, истәлек булып үткәндә калыр. Хатын-кызларны көчсез, нәзберек диләр, әмма тормышта безгә еш кына көрәшергә туры килә. Кызлар, әгәр язмыш көрәшергә мәҗбүр итсә, берүк бирешмәгез, ничек тә җиңүче булып чыгыгыз!

Көчләүне булдырмас өчен нишләргә?

Психолог Рузилә Әхмәтшина-Казанцева:

«Көчләү аркылы узган кешеләрнең һәм аларны көчләүчеләрнең портретын карасак, алар бик охшаш. Димәк, бу — сценарий. Шунлыктан, мин иң элек, көчләүдән соң ни эшләргә түгел, ә көчләү очрагын булдырмас өчен нишләргә дигән сорауга җавап бирер идем.

Психологиядә өчпочмак теориясе бар — корбан, тиран һәм коткаручы. Еш кына тиран тыштан караганда коткаручы, башын югалтып яратучы булып күренә. Андый очракларда әни назы, әти яклавы эзләгән хатын-кыз үзе бу элмәккә эләгә, тиран белән очраша башлый, гаилә кора. Андый хатын-кыз үзенең затлылыгын, бәясен белми. Үз тәне, җаны, сәламәтлеге өчен җаваплылыкны үзенә алмый, кол ролендә мөнәсәбәтләр кора. Шул ук вакытта ул үзенең кыерсытучысын аклый, жәлли, аны коткара башлый. Үзенә ярдәм кирәклеген аңлап, үзен коткару юлын эзләми.

Андыйлар хәтта ярдәмнән баш тарта. Ул бу сценарийга бөтенләе белән чума, башка төрле яшәүне күз алдына да китерми. Кызганыч, мондый өчпочмакка эләгүчеләр еш очрый. Хатын-кызлар белеме, матурлыгы, байлыгы, сәламәтлеге була торып та, бик еш тиран кулына эләгәләр. Шунлыктан мин психолог буларак барча хатын-кызларыбызга иң башта үзләрен табарга, үзләрен белергә тәкъдим итәм. Моның өчен үз өстеңдә эшләү, балачак яраларыннан җанны һәм тәнне чистарту мөһим. Моның белән без шөгыльләнәбез.

Үз тәҗрибәмнән чыгып әйтәм. Минем сеансларда дәваланган, көчләнгән хатын-кызларның беренче көчләүчеләре үз бабалары, туганнары, үги әтиләре, хаттә үз әтиләре дә булып чыга. Ә аннан очраган көчләүче ир-ат — ул кабатлану очрагы. Тормышта кабатланулар еш була бит. Хәтта биш яшьтә үк көчләнгәннәре, күп еллар буе көчләүдә түзеп яшәгәннәре дә бар. Кызганыч, хатын-кыз бу халәтне яшерә.

Минем янга алар башка проблема белән килә, аннан теге капчык-яра ачыла, без аны чистартабыз. Бу бик тирән эш. Көчләнгән кеше белән эшләү өчен тирән терапия, курс кирәк. Көчләнгән хатын-кызлар гына түгел, ирләр дә очрый минем терапиядә. Әлбәттә, алар да башта бу хәлне яшерә, онытырга тырыша. Әмма травмадан яшереп котылып булмый. Ул авыруга әйләнә. Хирургия ярасы кебек, аны ачып, чистартып, яңа тире үстерү мөһим. Профессиональ ярдәм эзләргә кирәк.

Әгәр инде танышыгыз, якын кешегез сезгә ачылып, көчләнүе хакында сөйләгән икән, сезгә үз халәтләрегезне күрсәтмичә, хисләрегезне кулга алып, кешене тыңлау зарур. Шул ук вакытта сөйләм вакытында кешедән төрле хисләр, сыкрау, авырту төрле көч белән чыга башлый. Тәҗрибәсе булмаган тыңлаучы үзе югалып, куркып калып, ярдәм күрсәтә алмый. Шунлыктан катгый итеп әйтәм: көчләүгә дучар булган кеше белән гади кеше түгел, белгеч эшләргә тиеш.

Андый вакытта үзеңне ничек тотарга?

«Көчләү куркынычы янаган кеше үзен ничек тотарга тиеш? — дип дәвам итә психолог. — Элек-электән әби-бабайларыбыздан килгән гореф-гадәтләр бар. «Бисмилла» әйтеп йөрегез, дигән борынгылар. Мин бу сүзләр белән килешәм. Догаларыбызда ярату энергиясе, көче бар. Кот алынып курку — үзе үк начар. Куркуның күзе зур, диләр. Хатын-кызга куркуга бирелмәүчәнлеге, ышанычлы, нигезле, зирәк фикерле булуы ярдәм итә. Инде көчли дигән минутта хатын-кызның әйтелгән бер сүзеннән ташланган кешенең көчләүдән баш тарткан очраклар да бар.

Көчләнгәннәрнең эчләрендә еш кына курку, оялу, шикләнү ята. Бу нәкъ «корбан» позициясе. Шунлыктан, корбан (мескен) позициясеннән, гел куркып, шикләнеп йөрү сценариеннан чыгу мөһим. Йөрәгеңне ачу, ярату, Аллаһы Тәгаләгә ышаныч белән яшәү. Шулай да, әгәр инде мондый хәлгә юлыккан икән, хатын-кыз иң элек үзе эчендәге куркып калган кечкенә кызчыкны тынычландырып, паникага бирелмичә, мескен позициясенә урнашмыйча, аек акыл белән эш итәргә тиеш. Монда бер төрле җавап була алмый. Бу үзеңнең тәнеңне, җаныңны саклау, яклау, биологик инстинктардан чыгып адымнар ясау.

Минем клиентлар арасында җиде буын көчләү аша узган хатын-кызлар бар.

Яшүсмер кызларның көчләүгә дучар булуы бик аяныч. Мин моны көчләүчеләрнең артуы белән генә бәйләмәс идем. Ә, киресенчә, кызларыбызга авторитетлы апалар, укытучылар, остазлар җитми. Әниләр үзләре белмәгәч, кызлары белән бу темаларга ачыктан-ачык сөйләшмиләр. Әлеге темаларга сөйләшүләр алдан ук кирәк. Менә бер әйберне генә әйтеп китәм. Яшүсмер кызлар иреннәрен кабартып, алга чыгарып фотолар куя. Ирен — ул аналыкның пропорциясе. Ирләрнең дәрте андыйларны тән белән сизеп ала, тартыла башлый. Бик кызганыч, белемнәребез җитми.

Кызлар үз-үзләрен тотышлары, киенүләре, аралашулары белән дә үзләренә игътибар җәлеп итәргә мөмкиннәр. Яшүсмер кызларның, егетләрнең әти-әнисенә мөрәҗагать итәсем килә. Яшүсмер дә башка яшьтәге бала кебек назга да, яклауга да мохтаҗ. Ләкин бу яшьтә алар үзгәрә, әни-әти авторитет булмаса, алар ул авторитетны читтән эзли башлый.

Көчләүләр эзсез узмый. Гомерлек яра гына булып калмыйча, ул язмышка, психик һәм физик сәламәтлеккә, хәтта әллә ничә буын буенча кабатланып бара торган хәлләргә китерергә мөмкин. Минем клиентлар арасында җиде буын көчләү аша узган хатын-кызлар бар. Аллаһка шөкер, инде кечкенә кызлары аркылы сизеп, бу сценарийдан чыктылар.

Кешеләргә гаиләдә җылы атмосфера, якынлык булдыру, үсеш өстендә эшләргә кирәк».

29 яшьлек Илсөяр Фәләхова Питрәч районы үзәк хастаханәсенең хатын-кызлар консультациясендә даими күзәтү узып торган. Сәламәтлеге белән проблемалар килеп чыккач, аны йөклелегегең 7 ае тулыр-тулмас вакытта гинекология бүлегенә салалар. Төнлә Илсөярнең хәле кисәк начараеп китә. Реанимация чараларын вакытында үтәсәләр дә, табиблар аны коткарып кала алмый.

17 нче февральдә җан биргән Илсөярне 18 нче февраль көнне Балык Бистәсе районы Күгәрчен авылында, әтисе күмелгән зиратка алып кайтып җирлиләр.

Илсөяр белән Миңнулла әле 2016 елның 3 нче июнендә генә никах укыта. Балык Бистәсе районы Олы Көл (Кульга) авылы кызы шулай итеп Питрәч районы Татар Казысы (Отар-Дубровка) авылына күченә. Үзе генә түгел, беренче иреннән улы Илдар белән. Миңнулланың әти-әнисе Фәйзрахман абый, Минҗамал апа, сеңлесе, аның ире һәм баласы белән бер йортта яши башлый алар.

«Бәхетне сатып алып булмый»

Татар Казысы авыл җирлеге башкарма комитеты секретаре Гөлнур Шаһиева Нәбиуллиннар гаиләсен бик уңай бәяләде.

— Сигез балалы бик тырыш гаилә ул, менә дигән итеп тормыш итә иделәр. Ул Илсөярнең мөлаемлеге, иплелеге, җайлылыклары иде, бу җир кешесе булмагандыр, шуңа шулай килеп чыккандыр дип йөрим инде мин. Безнең авыл җирлеге хуҗалыкларында бишәр сыер тоталар бит. Пай җирләрен арендага алып, техникасын алып, үзләре чәчеп, игеп, сөтен сатып, шулай яшиләр. Алар да шундый бердәм, җир җимертеп эшли торган гаилә иде. Бәхет эше шул, сатып ала торган әйбер түгел, — дип көрсенеп куйды Гөлнур ханым.

«Шулкадәр яратып кабул иткән идек Илсөярне»

Илсөяр белән Миңнулланың табышып кавышу тарихын Минҗамал апа безгә үзе сөйләде.

— Гәҗиттәге танышу сәхифәсендә Миңнулланың номерын күреп, узган ел кыш шалтыраткан Илсөяр. Телефоннан берничә тапкыр сөйләшкәч, Миңнулла: «Матурмы икән, әни, барып кайтым әле», — ди. Каршы килмәдек, аталары да 35 кә кадәр өйләнми йөргәч, «болай яши алмассың, танышу битләренә игъланнар биреп кара» дип әйтә торган иде. Клубка да чыкмады, оялчанрак булды шул. Аннары Миңнулла шунда Балык Бистәсенә баргалап та йөрде, Илсөярне бик ошатты. Баласы булуына да каршы төшмәдек. Үзеңә ошаса, өйлән, дидек.

Шулай итеп, әти-әни ризалыгы белән никах укыталар, Илсөяр бәбигә дә уза. 7 айга кадәр барысы да яхшы гына бара дигәндә, табиблар саклану өчен хастаханәгә ятарга куша.

— Бер атнага гына ятарга кушканнар иде, әле кичтән сөйләштек, иртәгә кайтам дигән иде, ә төнлә инде үлгән. Әле табиблар сәбәбен аңлатмады да, анализлар алып, экспертиза нәтиҗәләре бер айдан гына билгеле була диделәр. Төнлә бәдрәфтән чыкканда, егылган да авыз-борыныннан кан киткәнен генә беләбез.

Илсөярне шулкадәр яратып кабул иттек. Бик тату яшәдек, талашмадык. «Әни» дип кенә торды. Малае да әйбәт иде, «әби» дип эндәште. Яңа төшкән килен дип, Илсөяргә бер авыр эш тә эшләтмәдек. Эшләсә эшләде, эшләмәсә, эшлә дип әйтмәдек.

Илсөярнең хәле шулай кисәк начараюына үзләре дә аптырашта өйдәгеләр. Якынча мәгълүматларга караганда, әлеге ханым балачактан ук хроник нерв авыруыннан интеккән.

— Ниндидер чире булуы турында бер дә әйтмәде ул безгә. «Берәр төрле авыруың юкмы» дип Миңнулла да сорап караган булган. Мин үзем кодагыйдан сорагач, «башында бар иде әзрәк» диде кебек, — ди Минҗамал апа.

«Җайлы кеше иде ул…»

Хатынын һәм баласын югалтудан җәрәхәте әле бик тере булса да, Миңнулла да хис-кичерешләрен безнең белән бүлешергә үзендә көч тапты.

— Бик йомшак күңелле, ачык йөзле, сөйләшүчән иде Илсөяр. Үзе дә «Аллага шөкер, алучы булды», — дип сөенеп йөри иде. Әни белән дә бик тату тордылар. Мин дә үземне аңлый торган кеше таптым дип куандым. Җайлы гына кеше иде ул. Үзем бик юаш, усаллыгым юк, миңа туры килә, дип сөенеп йөри идем. Әле узган елның 8 нче декабрендә генә туган көнен билгеләп үткән идек, 29 яшь тулды.

Авыл фельдшеры төнлә 3 тулганда шалтыратты безгә, шуннан бергә киттек. Без килгәндә, бөтен пакетларын әзерләп куйганнар иде инде. Аннан моргка алып киттеләр.

Анализлар яхшы дип кайта иде ул, әллә дөресен яшердеме, белмим. Өянәкләре дә булмады аның үзе. Хастаханәләргә яттым дип тә әйткәне булмады. Табибларны гаепләмим, әмма йөкле хатыннарга алар бик игътибарлы булырга, даими күзәтеп торырга тиештер дип уйлыйм. Кан басымын да гел тикшереп торырга кирәктер.

«Бер төшен сөйләде ул»

«Кайгы киләсен сизенәм дип тә әйтмәде, әмма бер төшен сөйләгән иде. Үзенең әтисе ягыннан әбисе йортында күргән. «Инде күптән гүр иясе булган әбинең көзгесен сөртеп, өйләрен җыештырып йөрдем, чип-чиста булып калды» дип төшен сөйләгәне хәтердә», — ди Миңнулла Нәбиуллин.

Илсөярнең улы Илдар хәзер ятим. Миңнулла әйтүенчә, Илсөярнең беренче ире 2015 елда вафат булган. 2016 елның 28 нче октябрендә генә елын укыткан булганнар. Илдарга быел 8 нче майда 8 яшь тула. Шушы фаҗигагә кадәр ул Татар Казысы авылы балалар бакчасына йөргән. «Бер кулы зәгыйфьрәк тә, аннары монда ияләшеп бетсен әле, дип былтыр мәктәпкә бирмәгән дә идек. Быел кертербез дип уйлаган идек», — ди Миңнулла.

Яңа әти буласыңмы?

Илдарны хәзер Балык Бистәсе Көл авылында яшәүче әбисе (Илсөярнең әнисе) алып киткән. «Опекунлык ясатырга дип сөйләшкәннәр иде бугай инде. Ничек булыр әле, белмим», — ди Миңнулла. Шулай да, ул үги улы Илдар белән араны бөтенләй өзәргә җыенмый.

— Мине бер-ике күрүгә, «яңа әти буласыңмы» дип миңа шундук ияләшкән иде ул. Җәй көне каникулларда берәр атнага үзебезгә кунакка алып кайтырга исәп бар. Үзем дә барып йөриячәкмен, чөнки Илсөяр каберенә чардуганын да үзем куям, Алла боерса, — ди Миңнулла.

«Салават Илсөярне җәннәткә алып керер, Алла боерса»

7 айлык улларына Салават исеме кушып, әнисе янына, бер кабергә җирләгәннәр. «Илсөяр белән бергә уйлаган идек ул исемне, «матур исем» дип әни дә хуплаган иде дә, тик…» — ди Миңнулла, йөрәкне өтеп алырдай итеп.

— Миңа ачуланып китмәгәндер, шәт, бичара, кая кирәк алып бардым, бөтен сүзен тыңладым. Ул да миңа авыр сүзләр әйтмәде. Бер авыр эш эшләтмәдем, өйдә вак-төяк хуҗалык эшләрен генә караштыргалады. Әлегә төшкә кергәне юк, тик йөзе өндәге кебек күз алдында тора. Юганда баланың йөзенә дә карадым, шундый ачык булып хәтердә калды. Шул сабый җәннәткә алып керер Илсөярне, Алла боерса, ди Миңнулла, тавышы бераз көрәеп китеп.

Илсөяр чыннан да нык авырганмы, әллә башка сәбәпләре бармы — бу серне инде ул үзе белән алып китте. Хәзер Татарстан Сәламәтлек саклау министрлыгының әйдәп баручы акушеров-гинекологлары составында белгечләр комиссиясе әлеге очрак буенча тикшерү алып бара. Үлемнең төп сәбәбен суд-медицина экспертлары чыгарачак.